W. A. Mozart – «Οι Γάμοι του Φίγκαρο»

Γιάννης Ζώραπας, Α' Γυμνασίου

Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ γεννήθηκε την 8^η πρωινή της 27^ης Ιανουαρίου 1756 στο Ζάλτσμπουργκ και πέθανε στη Βιέννη στις 5 Δεκεμβρίου του 1791.

Παρόλο που έζησε μόνο 35 χρόνια, ήταν ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες κλασικής μουσικής και πρόλαβε να συνθέσει περίπου 600 έργα (συμφωνικά, δωματίου, κοντσέρτα, όπερες και χορωδιακά), τα περισσότερα από τα οποία είναι αριστουργήματα.

 Ο Μότσαρτ σε ηλικία τριών χρόνων έπαιζε πιάνο, στα πέντε του συνέθετε και στα έξι έδωσε το πρώτο του κοντσέρτο, ο ορισμός της ιδιοφυΐας.

Το είδος της όπερας που χάρισε την αθανασία στον Μότσαρτ είναι η κωμική όπερα (opera buffa). Η κωμική όπερα εμφανίζεται πρώτα στη Γαλλία και την Αγγλία και είναι αρχικά μια παρωδία της μεγάλης, σοβαρής όπερας (opera seria).

Στα τέλη του 17^ου αιώνα υπήρχε στο Παρίσι ένα λαϊκό θέατρο, το Theatre De La Foire, όπου παρωδούσαν το δράμα και την όπερα, χρησιμοποιώντας λαϊκές μελωδίες. Το 1712 το θέατρο αυτό πήρε τον τολμηρό τίτλο «Κωμική Όπερα» («Opera Comique») και ανέβαζε πια πραγματικές όπερες. Διευθυντές ήταν οι πνευματώδεις ποιητές Λεσάζ και Φαβάρ.

Λίγο αργότερα στο Λονδίνο ο ποιητής Guy και ο μουσικός J. Ch. Pepusch ιδρύουν το 1728 την Όπερα Των Ζητιάνων (The Beggar’s Opera). Στο θέατρο αυτό παρωδούσαν με λαϊκές μελωδίες τη σοβαρή ιταλική όπερα.

Στη Νάπολη τώρα, την έδρα της σχολής της σοβαρής όπερας, καρποφόρες προσπάθειες καταλήγουν στη δημιουργία της Opera Buffa (από το «buffo» = «κωμικό»), όπως λέγεται η ιταλική κωμική όπερα. Μεταξύ του 1730 και 1740 είχαν αρχίσει να παρεμβάλουν ανάμεσα στις διάφορες πράξεις της σοβαρής όπερας, ως ιντερμέτζα, αρχικά σε ναπολιτάνικη διάλεκτο, εύθυμες σκηνές, ανεξάρτητες σε περιεχόμενο και μουσική, από το κύριο έργο.

Η ιταλική Opera Buffa ήταν μια χοντροκομμένη φάρσα, με λογής λογής επεισόδια. Η γοητεία της βρίσκεται στο κέφι, στο ανάλαφρο και παιχνιδιάρικο ύφος, όπως και στη γρήγορη δράση, που μουσικά την υποβοηθά η ευλύγιστη ιταλική γλώσσα. Η κωμική όπερα δε φέρνει μόνο ένα νέο πνεύμα, αυτό της επιστροφής στη φύση, αλλά και ορισμένες μορφολογικές καινοτομίες, όπως λ.χ. το φινάλε κάθε πράξης, όπου η άρια της σοβαρής όπερας παραχωρεί τη θέση της σε ομαδικά φωνητικά σύνολα.

Ένα από τα γνωστότερα λυρικά έργα του Μότσαρτ αλλά και του παγκόσμιου ρεπερτορίου εν γένει, «Οι Γάμοι Του Φίγκαρο», δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Πρόκειται για τη δεύτερη όπερα που συνέθεσε ο Μότσαρτ αφότου εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, το 1781.

Ο Μότσαρτ επιθυμούσε να συνθέσει μια ιταλική κωμική όπερα, αναζητώντας ωστόσο μια υπόθεση με ενδιαφέρουσα πλοκή. Το 1775 ανέβηκε στο Παρίσι το έργο του Μπομαρσέ «Ο Κουρέας Της Σεβίλλης», το οποίο ανταποκρινόταν στις αναζητήσεις του Μότσαρτ και το 1784 η συνέχειά του υπό τον τίτλο «Μια Τρελή Ημέρα» ή «Οι Γάμοι Του Φίγκαρο». Το δεύτερο αυτό έργο παρουσιάστηκε με αρκετή καθυστέρηση από τη συγγραφή του, εξαιτίας της λογοκρισίας του Λουδοβίκου του ΙΣΤ΄. Ήταν ένα έργο που ασκούσε έμμεση αλλά καυστική κριτική στο αριστοκρατικό καθεστώς, στο πλαίσιο μια εύθυμης και σύγχρονης, για την εποχή του, κωμωδίας.

Παρότι το γαλλικό κοινό υποδέχτηκε το έργο με ενθουσιασμό, οι κοινωνικές αιχμές που περιείχε αποτέλεσαν την αιτία απαγόρευσής του και από τον αυτοκράτορα της Αυστρίας, Ιωσήφ Β΄. Εκστασιασμένος τότε ο Μότσαρτ, ζήτησε από τον Ντα Πόντε να στηρίξει σε αυτό το λιμπρέτο του. Ο συνθέτης έγραψε τη μουσική μέσα σε έξι εβδομάδες, αντλώντας έμπνευση από το γεροδεμένο και με αστραφτερούς διαλόγους λιμπρέτο του Ντα Πόντε

Η ιστορία επικεντρώνεται στον υπηρέτη Φίγκαρο και το πώς καταφέρνει να νυμφευθεί τη Σουζάννα, ματαιώνοντας τις προσπάθειες του εργοδότη τους, ο οποίος πολιορκεί κι αυτός την αγαπημένη του Φίγκαρο. Ο Φίγκαρο, η Σουζάννα, ο ακόλουθος Χερουβείμ, ο κόμης και η κόμισσα έγιναν αθάνατα πρόσωπα. Ακόμα και στα σύνολα κάθε πρόσωπο διατηρεί τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του και αποκτά με τη συνοδεία της ορχήστρας περισσότερη πλαστικότητα και ζωντάνια.

Με τη βοήθεια του θέματος και της γραφής του λιμπρέτου, ο συνθέτης δημιούργησε μια όπερα όπου οι άριες, τα ντουέτα και τα χορωδιακά πλέκονται μέσα σε ορχηστρικό πλούτο και μια αρμονία καινούργια και γοητευτική.

Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε την πρώτη Μαΐου του 1786, στο «Burgtheater» της Βιέννης, κερδίζοντας το κοινό από την πρώτη κιόλας στιγμή.

Δείτε όλο το έργο:  https://www.youtube.com/watch?v=fef03047ZX8

Παραπομπές: 1) Καρλ Νεφ, «Η Ιστορία Της Μουσικής»

                       2) Βικιπαίδεια

                       3) www.youtube.com